Od wielu lat w Polsce na popularności zyskuje współpraca z osobami fizycznymi w ramach tzw. B2B. Dzieje się tak przede wszystkim w sytuacjach, gdy przedsiębiorstwo zamierza nawiązać współpracę z wysokiej klasy specjalistą, gdyż umowa o pracę oznaczałaby, że istotna część wynagrodzenia opodatkowana byłaby w ramach II progu podatkowego (tj. 32% stawką PIT). Do tego dochodziłyby też wysokie obciążenia składkowe w ramach umowy pracę. Często więc, z uwagi na wysoką presję płacową i chęć uzyskania przez specjalistę jak najwyższej kwoty wynagrodzenia „na rękę” (a więc już po odliczeniu podatków i składek), decyduje się on występować w obrocie gospodarczym jako przedsiębiorca na jednoosobowej działalności gospodarczej.
Korzyści wynikające ze współpracy na zasadach B2B
Przy założeniu, iż nie będzie on współpracować w ramach JDG ze swoim byłym pracodawcą ma od razu możliwość wyboru innych niż zasady ogólne, form opodatkowania tj.:
- podatku liniowego (stała 19% stawka podatku) lub
- ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych (stawka podatku zależna od przedmiotu działalności).
Do tego dochodzi także kwestia preferencji na gruncie ZUS w ramach JDG (ulga na start, mały ZUS, mały ZUS +) oraz składek zdrowotnych (sposób kalkulacji powiązany jest z formą opodatkowania). Powyższe sprawia, iż w wielu przypadkach finansowo współpraca na zasadach B2B jest bardziej opłacalna, gdyż specjalista ma możliwość uzyskać na rękę kwotę o wiele wyższą, niż decydując się np. na umowę o pracę.
Ryzyko „ukrytej umowy”
Niestety, w praktyce często zdarza się, iż wiele umów, które oficjalnie odbywają się w ramach relacji B2B, tak naprawdę z perspektywy przebiegu współpracy noszą znamiona umowy o pracę, a więc stanowią w rzeczywistości ukrytą formę zatrudnienia na etacie. Co istotne, w przypadku dokonania takiego przekwalifikowania, pojawią się konsekwencję o charakterze fiskalnym tj. nieprawidłowości w rozliczeniach na gruncie ZUS, PIT i VAT. Powyższe ryzyka spoczywają przede wszystkim na „nieoficjalnym” pracodawcy, który powinien działać jako płatnik i rozliczać wyżej wymienione zobowiązania na zasadach umowy o pracę.
Stosunek pracy według przepisów prawa
Należy mieć na względzie, iż ustawodawca nie zawarł w kodeksie pracy definicji legalnego stosunku pracy. Jednak w art. 22 § 1 KP wskazał, iż przez jego nawiązanie pracownik „zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem”.
Warto także sięgnąć do art. 5b ust. 1 ustawy o PIT. Zgodnie z nim „za pozarolniczą działalność gospodarczą nie uznaje się czynności, jeżeli łącznie spełnione są następujące warunki:
- odpowiedzialność wobec osób trzecich za rezultat tych czynności oraz ich wykonywanie, z wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie czynów niedozwolonych, ponosi zlecający wykonanie tych czynności;
- są one wykonywane pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonych przez zlecającego te czynności;
- wykonujący te czynności nie ponosi ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną działalnością”.
Podobieństwa współpracy B2B do umowy o pracę
Kwestia podporządkowania (działania pod kierownictwem pracodawcy) jest cechą odróżniającą stosunek pracy od współpracy B2B, dlatego warto zadbać, aby współpraca w ramach B2B wyróżniała się możliwie daleko idącą elastycznością – zarówno pod względem sposobu świadczenia „pracy”, jak również miejsca i czasu jej wykonywania.
Ponadto, jeśli specjalista nie ponosi odpowiedzialności za efekty swoich usług (a więc de facto nie ponosi też typowego dla przedsiębiorcy ryzyka związanego z wykonywaną działalnością), jego pozycja przypomina pracownika. Stąd też istotne jest, aby w ramach umowy współpracy B2B podkreślić kwestie odpowiedzialności po stronie specjalisty, działającego jako przedsiębiorcy.
Idąc dalej, w przypadku umowy o pracę pracownikowi przysługuje także kodeksowo płatny urlop. W wielu przypadkach aktualnie standardem rynku jest przewidywanie płatnych przerw od pracy również w modelu B2B. Warto jednak się tego wystrzegać, gdyż urlop wypoczynkowy jest cechą charakterystyczną umowy o pracę. Jeśli z kolei w danym przypadku kwestia namiastki „płatnego urlopu wypoczynkowego” jest wymogiem specjalisty, od którego uzależnia nawiązanie istotnej dla przedsiębiorstwa współpracy w relacji B2B, warto zadbać, aby przysługujący wymiar przerwy w świadczeniu usług nie był analogiczny, jak w przypadku wymiaru urlopu pracowniczego (20 lub 26 dni).
Podsumowując powyższe – istotne jest, aby zarówno formalnie, jak i z perspektywy faktycznej współpraca na zasadach B2B nie zawierała żadnych cech oraz instytucji przypisywanych do umowy o pracę.
Cechy wskazane w „teście przedsiębiorcy”
Warto wspomnieć, że swojego czasu Ministerstwo Finansów pracowało nad tzw. testem przedsiębiorcy, który miał być narzędziem pozwalającym na efektywne odróżnienie przedsiębiorców od osób, które jedynie formalnie prowadzą działalność gospodarczą. Co prawda, rozwiązanie to ostatecznie nie przeszło procesu legislacyjnego. Niemniej, na pewno czynniki, jakie miały w teście przedsiębiorcy się pojawić, stanowią cenną wskazówkę z perspektywy ograniczania ryzyka fasadowości umowy o pracę.
Jednym z elementów, który (zgodnie z testem przedsiębiorcy) miałby wskazywać na fikcyjność samozatrudnienia, było świadczenie pracy na rzecz jednego kontrahenta i wystawianie jednej faktury miesięcznie opiewającej na tę samą zryczałtowaną kwotę. Jakkolwiek często biznesowym wymogiem jest, aby specjalista współpracował w ramach B2B na wyłączność, to w dalszym ciągu można ograniczać ryzyko ukrytej umowy o pracę poprzez np. sposób ustalania wynagrodzenia (np. zamiast wynagrodzenia ryczałtowego wprowadzać mechanizm rozliczenia na podstawie stawki godzinowej za świadczenie usług).
Ryzyko podatkowego kontraktu managerskiego
Warto także wskazać, iż spełnienie wszelkich wymogów faktycznych i formalnych świadczących o realnym istnieniu współpracy B2B z kontrahentem nie gwarantuje jeszcze, iż przychody przez niego uzyskiwane powinny być rozpoznawane jako przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej Zgodnie z przepisem art. 10 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy o PIT, odrębnymi źródłami przychodów są działalność wykonywana osobiście oraz pozarolnicza działalność gospodarcza.
Co istotne, za przychody z działalności wykonywanej osobiście, opodatkowanej na skali podatkowej (na podstawie art. 13 pkt 9 ustawy o PIT) uważa się „przychody uzyskane na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze, w tym przychody z tego rodzaju umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej”. Co za tym idzie, jeśli przedmiotem umowy ze specjalistą działającym w ramach JDG będą usługi sprowadzające się do zarządzania przedsiębiorstwem, to na gruncie ustawy o PIT źródłem jego przychodu jest tzw. działalność wykonywana osobiście.
Należy podkreślić, iż istnieje linia interpretacyjna, zgodnie z którą nawet zarządzanie częścią przedsiębiorstwa powinno być (na potrzeby podatku PIT) kwalifikowane jako przychody z działalności wykonywanej osobiście, a nie jako przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej. Powyższe ryzyko dotyczy także specjalistów pełniących funkcje kierownicze w ramach określonego działu przedsiębiorstwa.
Kwalifikacja na gruncie PIT przekłada się także na kwestie ubezpieczeń społecznych. Mianowicie kontrakt managerski podlega oskładkowaniu analogicznie do umów zlecenia. Co więcej, w niektórych przypadkach istnieje także ryzyko zakwestionowania, iż usługodawca jest podatnikiem na gruncie VAT, a to powoduje ryzyko zakwestionowania prawa do odliczenia podatku VAT z wystawianych przez specjalistę faktur.
Stąd też należy podkreślić, iż nie każdy przedmiot świadczonych usług przez współpracownika jest rozliczany na gruncie podatkowo-składkowym w relacji B2B. Analogicznie jak w przypadku „ukrytej umowy o pracę” konsekwencje fiskalne przekwalifikowania współpracy na kontrakt managerski spoczywają na usługobiorcy, który błędnie nie działał w tej relacji jako płatnik.
Co to oznacza dla Ciebie i Twojej organizacji?
- Współpraca B2B może przynieść istotne korzyści podatkowo-składkowe, ale tylko pod warunkiem jej prawidłowego ukształtowania zarówno formalnie, jak i faktycznie.
- Istnieje realne ryzyko zakwestionowania B2B jako „ukrytej umowy o pracę”, co wiąże się z poważnymi konsekwencjami finansowymi (ZUS, PIT, VAT) dla organizacji jako płatnika.
- Kluczowe jest unikanie cech charakterystycznych dla stosunku pracy, takich jak ścisłe podporządkowanie, narzucenie miejsca i czasu wykonywania pracy, czy brak ryzyka po stronie specjalisty.
- Przychody specjalisty mogą być zaklasyfikowane jako działalność wykonywana osobiście, a nie jako pozarolnicza działalność gospodarcza, co może skutkować obowiązkiem oskładkowania oraz innym trybem rozliczenia PIT.
- Warto cyklicznie analizować strukturę współpracy B2B w organizacji i aktualizować wzorce umów oraz procedury na podstawie praktyki rynkowej i aktualnego stanowiska organów skarbowych.
Artykuł napisany przez:
Joanna Aleksandrowicz
Radca prawny, doświadczony szkoleniowiec z obszaru podatków dochodowych i wykładowca na Uniwersytecie WSB Merito w Gdańsku. Absolwentka kierunku Prawo na wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego, a także Finansów i Rachunkowości spec. Doradztwo Podatkowe w Wyższej Szkole Bankowej w Gdańsku. Stypendystka Rektora UG za osiągnięcia w nauce 2012-2016. W trakcie studiów jej zainteresowania skupiały się przede wszystkim na prawie podatkowym, odbywała praktyki zarówno w spółkach doradztwa podatkowego, jak i kancelariach radcowskich. Ukończyła aplikację radcowską przy OIRP w Gdańsku. Aktualnie zajmuje się bieżącą obsługą prawno-podatkową spółek, ze szczególnym uwzględnieniem podatków dochodowych. Posiada doświadczenie w zakresie regulacji dotyczących MDR, a także uczestnicy w procesie przygotowywania dokumentacji cen transferowych dla klientów.
