Nowy podatek minimalny od 1 stycznia 2024 roku – kogo on dotyczy i na co zwrócić uwagę?

Podatek minimalny dotyczy podatników, będących spółkami opodatkowanymi podatkiem dochodowym od osób prawnych, które:

• poniosły stratę ze źródła przychodów innych niż z zysków kapitałowych, albo
• osiągnęły udział dochodów ze źródła przychodów innych niż z zysków kapitałowych w przychodach innych niż z zysków kapitałowych w wysokości nie większej niż 2%.

Jak widać nie dotyczy on np. jednoosobowych działalności gospodarczych. Co istotne jednak, podczas analizy, czy dany podmiot poniósł stratę lub ma niską dochodowość należy wziąć pod uwagę, iż dla celów ich kalkulacji pewnych elementów nie bierze się pod uwagę. Ustawa przewiduje m.in. wyłączenie wzrostu kosztów uzyskania przychodów z tytułu zakupu energii elektrycznej, cieplnej lub gazu przewodowego, stanowiącego dodatnią różnicę między kosztami uzyskania przychodów poniesionymi z tego tytułu w roku podatkowym, za który należny jest minimalny podatek dochodowy, a kosztami uzyskania przychodów poniesionymi z tego tytułu w roku podatkowym bezpośrednio poprzedzającym ten rok. 

Z punktu widzenia przedsiębiorcy istotne jest jednak, że ustawodawca przewidział wyłączenia z obowiązku stosowania podatku minimalnego.  Należą do nich:

1. w roku podatkowym, w którym rozpoczęli działalność, oraz w kolejno następujących po sobie dwóch latach podatkowych, następujących bezpośrednio po tym roku podatkowym;
2. będących przedsiębiorstwami finansowymi w rozumieniu art. 15c ust. 16;
3. jeżeli w roku podatkowym uzyskali przychody niższe o co najmniej 30% w stosunku do przychodów uzyskanych w roku podatkowym bezpośrednio poprzedzającym ten rok podatkowy;
4. których udziałowcami, akcjonariuszami albo wspólnikami są wyłącznie osoby fizyczne i jeżeli podatnik nie posiada:

• • bezpośrednio lub pośrednio, więcej niż 5%:
    • udziałów (akcji) w kapitale innej spółki, lub ogółu praw i obowiązków w spółce niebędącej osobą prawną,
  • innych praw majątkowych związanych z prawem do otrzymania świadczenia jako założyciel (fundator) lub beneficjent fundacji, trustu lub innego podmiotu albo stosunku prawnego o charakterze powierniczym;

5. jeżeli w roku podatkowym większość uzyskanych przez nich przychodów innych niż z zysków kapitałowych zostało osiągniętych w związku z:

• • eksploatacją w transporcie międzynarodowym statków morskich lub statków powietrznych,
  • wydobywaniem kopalin wymienionych w załączniku do ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2023 r. poz. 633, 1688 i 2029), których ceny zależą bezpośrednio lub pośrednio od notowań na światowych rynkach,
  • wykonywaniem działalności leczniczej, o której mowa w art. 3 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej,
  • transakcjami, o których mowa w ust. 2 pkt 2;

6. wchodzących w skład grupy co najmniej dwóch spółek, w której jedna spółka posiada przez cały rok podatkowy bezpośrednio lub pośrednio co najmniej 75% udział odpowiednio w kapitale zakładowym, kapitale akcyjnym lub udziale kapitałowym pozostałych spółek wchodzących w skład tej grupy, jeżeli:

• • rok podatkowy spółek obejmuje ten sam okres, oraz
  • obliczony za rok podatkowy, zgodnie z ust. 1 i 2, udział łącznych dochodów spółek w ich łącznych przychodach jest większy niż 2%

– przy czym przy ustalaniu warunków, o których mowa w lit. a i b, uwzględnia się wszystkie spółki z grupy będące podatnikami, o których mowa w art. 3 ust. 1, lub należące do podatkowej grupy kapitałowej;

7. będących małymi podatnikami;

8. będących spółkami prowadzącymi gospodarkę komunalną, o których mowa w rozdziale 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz. U. z 2021 r. poz. 679);

9. którzy osiągnęli udział, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, w jednym z trzech lat podatkowych bezpośrednio poprzedzających rok podatkowy, za który należny jest minimalny podatek dochodowy, w wysokości co najmniej 2%;

10. postawionych w stan upadłości, likwidacji lub objętych postępowaniem restrukturyzacyjnym;

11. będących stroną umowy o współdziałanie, o której mowa w art. 20s § 1 Ordynacji podatkowej;

będących instytucją finansową w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe, której podstawowym przedmiotem działalności jest świadczenie usług finansowych polegających na odpłatnym nabywaniu od wierzyciela wierzytelności powstałych w wyniku zawarcia umowy sprzedaży towarów lub świadczenia usług pomiędzy tym wierzycielem a dłużnikiem;

będących przedsiębiorstwami górniczymi otrzymującymi pomoc publiczną na podstawie ustawy z dnia 7 września 2007 r. o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego (Dz. U. z 2022 r. poz. 1309).

Warunki płatności podatku minimalnego

Podatek minimalny wynosi 10% podstawy opodatkowania. Jak się jednak okazuje elementy podstawy opodatkowania są ustalane w sposób nader skomplikowany. 

Podstawę opodatkowania stanowi bowiem suma:

1. kwoty odpowiadającej 1,5% wartości przychodów ze źródła przychodów innych niż z zysków kapitałowych osiągniętych przez podatnika w roku podatkowym, oraz
2. poniesionych na rzecz podmiotów powiązanych w rozumieniu art. 11a ust. 1 pkt 4,
   z wyjątkiem gdy powiązania wynikają wyłącznie z powiązania ze Skarbem Państwa lub jednostkami samorządu terytorialnego lub ich związkami, kosztów finansowania dłużnego
   w rozumieniu art. 15c ust. 12 w takiej części, w jakiej koszty te przewyższają kwotę obliczoną według następującego wzoru:

(P – Po) – (K – Am – Kfd)] × 30%

w którym poszczególne symbole oznaczają:

• • • P – zsumowaną wartość przychodów ze wszystkich źródeł przychodów,
      z których dochody podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym,
    • Po – przychody o charakterze odsetkowym w rozumieniu art. 15c ust. 13,
    • K – sumę kosztów uzyskania przychodów bez pomniejszeń wynikających z art. 15c ust. 1,
    • Am – odpisy amortyzacyjne, o których mowa w art. 16a-16m, zaliczone w roku podatkowym do kosztów uzyskania przychodów,
    • Kfd – zaliczone w roku podatkowym do kosztów uzyskania przychodów koszty finansowania dłużnego nieuwzględnione w wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, przed dokonaniem pomniejszeń wynikających z art. 15c ust. 1.

3. koszty:

• • usług doradczych, badania rynku, usług reklamowych, zarządzania i kontroli, przetwarzania danych, ubezpieczeń, gwarancji i poręczeń oraz świadczeń o podobnym charakterze,
  • wszelkiego rodzaju opłat i należności za korzystanie lub prawo do korzystania z praw lub wartości, o których mowa w art. 16b ust. 1 pkt 4-7,
  • przeniesienia ryzyka niewypłacalności dłużnika z tytułu pożyczek, innych niż udzielonych przez banki i spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, w tym w ramach zobowiązań wynikających z pochodnych instrumentów finansowych oraz świadczeń o podobnym charakterze

– poniesione bezpośrednio lub pośrednio na rzecz podmiotów powiązanych w rozumieniu art. 11a ust. 1 pkt 4 lub podmiotów mających miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju wymienionym w przepisach wydanych na podstawie art. 11j ust. 2, w części, w jakiej koszty te łącznie w roku podatkowym przekraczają o 3 000 000 zł kwotę obliczoną według następującego wzoru:

[(P – Po) – (K – Am – O)] × 5%

w którym poszczególne symbole oznaczają:

• • • P – zsumowaną wartość przychodów ze wszystkich źródeł przychodów, z których dochody podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym,
    • Po – przychody o charakterze odsetkowym w rozumieniu art. 15c ust. 13,
    • K – sumę kosztów uzyskania przychodów bez pomniejszeń wynikających z art. 15c ust. 1,
    • Am – odpisy amortyzacyjne, o których mowa w art. 16a-16m, zaliczone w roku podatkowym do kosztów uzyskania przychodów,
    • O – zaliczone w roku podatkowym do kosztów uzyskania przychodów odsetki, bez pomniejszeń wynikających z art. 15c ust. 1.

Sam podatek jest płatny po zakończonym roku podatkowym, w terminie do końca trzeciego miesiąca następującego po zakończonym roku podatkowym.

Z uwagi na fakt, wielu aspektów tego podatku, dodatkowych odliczeń analiza tego podatku, wymaga odpowiednio wcześniejszego zaangażowania przedsiębiorców.