Fundacja rodzinna czy będzie nowym sposobem na optymalizację podatkową?

Idea i zadania fundacji rodzinnej

Zgodnie z założeniami autora projektu ustawy idea fundacji rodzinnej opiera się na założeniu, że biznes i rodzina są formalnie odseparowane od siebie, ponieważ majątek rodzinny staje się własnością fundacji rodzinnej. Działa ona jak skarbiec rodzinny. Ma zapewnić rodzinie środki finansowe, a przy tym realizować wizję fundatora i dbać o wartości przyjęte przez niego w biznesie. Fundacja rodzinna jest więc środkiem do celu – funkcjonowania przedsiębiorstwa przez pokolenia i zabezpieczenia potrzeb finansowych beneficjentów.

Zadaniem fundacji jest gromadzenie i zarządzanie majątkiem przekazanym przez fundatora i inne osoby oraz zapewnianie środków dla beneficjentów, w szczególności osób mu bliskich.

Dzięki swojej konstrukcji fundacja daje możliwość wycofania się fundatora – przedsiębiorcy z aktywnego prowadzenia biznesu, bez utraty dochodów oraz oddzielenie spraw biznesowych i rodzinnych. Fundacja stwarza również szansę na utrzymanie majątku w jednych rękach
i ochronę majątku oraz planowanie sukcesji w perspektywie następnych pokoleń. 

Fundatorem może być każda osoba fizyczna, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych. Fundacje może założyć jeden lub kilku fundatorów. Tym, który osiąga korzyść – wypłaty z fundacji, czyli beneficjentem jest natomiast osoba fizyczna (w tym małoletnia) lub organizacja pozarządowa prowadząca działalność pożytku publicznego. Co ciekawe możliwa jest sytuacja gdy fundator jest jednocześnie jedynym beneficjentem. 

Jak założyć fundacje? 

W pewnym uproszczeniu można powiedzieć, że założenie fundacji opiera się na 5 krokach: 

1. Złożenie przez fundatora oświadczenia o ustanowieniu fundacji rodzinnej przed notariuszem w akcie założycielskim albo w testamencie. 
2. Sporządzenie statutu zawierającego reguły działania fundacji rodzinnej.
3. Przekazanie majątku na fundusz założycielski – wyposażenie fundacji w majątek – do fundacji można wnieść każdy rodzaj majątku (w tym nieruchomości, rzeczy ruchome, akcje, udziały, obligacje) – fundusz założycielski musi wynosić co najmniej 100 000 zł. 
4. Ustanowienie organów fundacji rodzinnej (fundacja działa przez Zarząd, można również powołać organ kontrolny – radę nadzorczą, natomiast beneficjenci działają w ramach zgromadzenia  beneficjentów które podejmuje najważniejsze decyzje np. zatwierdzenie sprawozdania finansowego).
5. Wpisanie fundacji rodzinnej do prowadzonego przez sąd rejestru fundacji rodzinnych.

Czym może się zajmować fundacja? 

Fundacja jest zatem w dużym uproszczeniu tworem podobnym do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, ale bez udziałowców. Zadaniem fundacji zgodnie z jej ideą nie jest prowadzenie działalności gospodarczej – to nie powinno być celem samym w sobie założenia fundacji.  Może ona jednak prowadzić ograniczoną działalność polegającą:

• na obrocie majątkiem (którego jest posiadaczem lub właścicielem, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia), 
• na przystępowaniu i obrocie udziałami w spółkach, 
• na najmie (dzierżawie lub udostępnianiu na innej podstawie mienia, którego jest posiadaczem lub właścicielem), 
• na nabywaniu i zbywaniu papierów wartościowych, instrumentów pochodnych
  i praw o podobnym charakterze,
• na udzielaniu pożyczek spółkom, w których posiada udziały, lub beneficjentom, 
• na obrocie obcą walutą w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej 
• na wykonywaniu określonych zadaniach w związku z prowadzonym gospodarstwem rolnym i gospodarki leśnej. 

I to właśnie w tych obszarach możliwej aktywności fundacji można dopatrzeć się pewnych korzyści podatkowych. 

Opodatkowanie fundacji  

Wniesienie składników majątku do fundacji nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych ani podatkiem od osób fizycznych (PIT). Samo zatem wyposażenie fundacji w majątek jest neutralne podatkowo na gruncie tych podatków. Nie należy jednak zapominać o podatku od towarów i usług, który może wystąpić przy takim przeniesieniu majątku (lub o jego ewentualnej korekcie). Zgodnie z informacjami udzielanymi na stronach rządowych nie powinien tutaj wystąpić podatek od czynności cywilnoprawnych. 

Sama fundacja jest co do zasady zwolniona z podatku od osób prawnych (CIT) zatem jej dochody z prowadzonej działalności nie będą podlegać opodatkowaniu na moment ich osiągnięcia. Fundacja rodzinna będzie płacić CIT 15% pobierany dopiero w momencie przekazywania środków beneficjentom (brak możliwości odliczenia kosztów uzyskania przychodów i amortyzacji).

Beneficjenci będący osobami fizycznymi, jako podatnicy PIT, będą zwolnieni z podatku, jeśli będą fundatorem oraz jego małżonkiem, wstępnym, zstępnym, rodzeństwem, pasierbem, ojczymem lub macochą (najbliższa rodzina). Pozostali beneficjenci zapłacą 15% PIT. 

Nie trudno zatem policzyć, że dzięki fundacji będzie można osiągnąć w niektórych przypadkach niższe efektywnie opodatkowanie np. z wynajmu majątku, sprzedaży udziałów czy z papierów wartościowych niż prowadząc taką aktywność na zasadach ogólnych – poza fundacją. Powyższa atrakcyjność podatkowa nieco się zmniejszy gdyż Ministerstwo Finansów postanowiło jednak wprowadzić zmiany do ustawy i opodatkować CIT w wysokości 19% przychody fundacji rodzinnej z tytułu najmu przedsiębiorstwa, ZCP czy składników majątku używanych przez fundatora, beneficjenta lub podmioty powiązane w ich działalności. 

W pewnych sytuacjach Fundacja rodzinna może zatem dostarczyć korzystniejszych zasad opodatkowania niż zasady ogólne. Należy jednak uważać na sztuczne konstrukcje powołane jedynie w celu uzyskania tej korzyści podatkowej w takich przypadkach organy mogą bowiem zastosować klauzule przeciwko unikaniu opodatkowania. Dlatego też warto dobrze przygotować się i skonsultować ze specjalistom przed powołaniem fundacji rodzinnej.