Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku wydanym dnia 12 grudnia 2023 r. (sygn. akt I FSK 281/23) stwierdził, że kwoty wydatkowane na wynajęcie mieszkań w celu nieodpłatnego ich udostępnienia pracownikom, są pośrednio związane działalnością opodatkowaną VAT, co powoduje, że od tego najmu można odliczyć podatek VAT.
Wskazać trzeba, iż pracodawca co do zasady nie ma obowiązku zapewnienia pracownikom miejsca zamieszkania w okresie stosunku pracy. To, gdzie pracownik mieszka, pozostaje jego indywidualną sprawą. Zgodnie z orzecznictwem TSUE przyjmuje się jednak, że jeśli celem nadrzędnym najmu mieszkań z przeznaczeniem ich dla pracowników będzie realizacja celów gospodarczych podatnika poprzez zapewnienie jej pracowników, to podatnik jest uprawniony potrącić podatek naliczony od najmu.
W zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Realizacja uprawienia do potrącenia podatku naliczonego od zakupów jest możliwa, pod warunkiem niewystąpienia przesłanek negatywnych określonych w art. 88 u.p.t.u. Tak wynika z art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2023 r. poz. 1570 z późn. zm.) – dalej ustawa o VAT. Tym samym, podatnik nie może odliczyć VAT od zakupów wykorzystanych w toku działalności do czynności zwolnionych od podatku VAT oraz niepodlegających temu podatkowi.
Na możliwość odliczenia VAT od wydatków na najem mieszkań dla pracowników organy podatkowe patrzą bardzo różnie. Jeżeli jednak z okoliczności sprawy wynika, że działalność prowadzona przez podatnika wymaga, aby pracodawca zapewnił choćby niektórym pracownikom miejsca zamieszkania- w szczególności wówczas, gdy zakład pracy znajduje się w miejscu odosobnionym, niedostatecznie skomunikowanym z miejscem zamieszkania zatrudnionych, lub wówczas, gdy zapewnienie lokali pozwoli zmniejszyć fluktuację kadr i utrzymanie jej na niezbędnym poziomie w przedsiębiorstwie, można przyjąć, że udostępnienie miejsca zamieszkania jest świadczeniem wykonanym w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, natomiast prywatne korzyści pracownika wynikające z możliwości skorzystania z mieszkania, mają znaczenie drugorzędne względem potrzeb podatnika. Tylko w takiej sytuacji będzie przysługiwało prawo do odliczenia VAT od najmu lokali mieszkalnych dla pracowników. Dla przykładu, na takim stanowisku stanął Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji z 24 kwietnia 2023 r., nr 0113-KDIPT1-2.4012.56.2023.2.SM.
Wynajem mieszkań dla pracowników – przeniesienie pracownika wraz z rodziną
W sprawie, w której orzekał NSA, spółka potrzebowała, poza pracownikami szeregowymi, również wykwalifikowanego personelu posiadającego specjalistyczne umiejętności z zakresu branży, w której działa cała grupa przedsiębiorstw, do której należy spółka. W związku z tym zawarła z inną spółką z grupy z siedzibą w Szwajcarii umowę oddelegowania pracowników, których kwalifikacje najbardziej odpowiadają bieżącym potrzebom spółki. Oddelegowani pracownicy posiadają wymagane, szczególne kwalifikacje i profesjonalną wiedzę ekspercką, potrzebną dla celów wykonywania określonych zadań związanych z działalnością spółki. W ramach oddelegowania długoterminowego pracownicy ci mieli obejmować funkcje kierownicze – pozycje menedżera, kierownika, dyrektora lub członka zarządu. Spółka zawierała w tym celu umowy najmu mieszkań i domów. Tym samym, faktury za najem wystawiane były na rzecz spółki. W niektórych przypadkach umowy zawierały informację, że pracownik będzie mieszkał z rodziną, bowiem zdarza się, że niektórzy pracownicy (zwłaszcza przy oddelegowaniach długoterminowych) przenosili się na czas oddelegowania wraz z rodzinami. Spółka, co do zasady, nie podnajmuje nieruchomości pracownikom, a udostępnia im je do nieodpłatnego użytkowania na podstawie umowy użyczenia. Zakwaterowanie pracowników w najmowanych nieruchomościach ma charakter czasowy oraz stricte zawodowy i ma miejsce wyłącznie w czasie, kiedy wykonywana jest praca na rzecz wnioskodawcy.
Spółka zapytała po pierwsze, czy w opisanym stanie faktycznym i zdarzeniu przyszłym, spółka jest zobowiązana naliczyć podatek VAT należny z tytułu nieodpłatnego udostępnienia nieruchomości pracownikom, oraz po drugie, czy w przedstawionym stanie faktycznym i zdarzeniu przyszłym, w sytuacji gdy wnioskodawca nabywa usługi wynajmu lokali mieszkalnych na rzecz pracowników, to przysługuje mu prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego.
Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej uznał, iż nieodpłatne udostępnienie pracownikom lokali mieszkalnych jest czynnością niepodlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Zatem wydatki dokonywane przez spółkę służą/będą służyły (bezpośrednio) do wykonywania czynności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług – ich następstwem nie jest/nie będzie powstanie zobowiązania podatkowego (podatku należnego). Wydatki poniesione przez spółkę na wynajem mieszkań/domów związane są/będą w sposób bezpośredni z czynnościami niepodlegającymi opodatkowaniu VAT.
WSA w Łodzi w wyroku z dnia 24 listopada 2022 r. (sygn. akt I SA/Łd 690/12) stwierdził, iż nie można uznać za słuszną tezy organu interpretacyjnego, że wskazane we wniosku interpretacyjnym czynności najmu lokali celem ich nieodpłatnego udostępnienia pracownikom spółki nie będą związane z czynnościami opodatkowanymi. Jeżeli wynajęte przez spółkę lokale mieszkalne będą następnie udostępniane oddelegowanym czasowo z innego podmiotu, pracownikom (posiadającym specjalistyczne umiejętności, ugruntowane doświadczenie zawodowe i profesjonalną wiedzę ekspercką, potrzebną dla celów wykonywania określonych funkcji/zadań związanych z działalnością spółki), to wydatki na najem lokali należy zatem powiązać z opodatkowaną działalnością spółki, nie zaś – jak to uczynił organ interpretacyjny – z dalszą czynnością udostępnienia lokali pracownikom. Nie jest bowiem sporne to, iż gdyby nie konieczność zatrudnienia pracowników oddelegowanych z odległych od siedziby spółki miejscowości, nie zachodziłaby potrzeba wynajęcia tych lokali w celu zapewnienia im miejsca czasowego zamieszkania – na czas wykonywania czynności na rzecz spółki. Nie można w konsekwencji twierdzić, że ponoszone przez spółkę wydatki nie są pośrednio związane z jej działalnością opodatkowaną a udostępnianie lokali przez spółkę w okolicznościach wskazanych we wniosku będzie jedynie celem samym w sobie, niezwiązanym z przedmiotem działalności spółki. Wręcz przeciwnie będzie służyć podstawowej działalności gospodarczej spółki.
WSA w Łodzi uchylił zatem wydaną dla spółki interpretację. Niniejszy wyrok utrzymał w mocy NSA. Nie ma jeszcze niestety uzasadnienia niniejszego orzeczenia.
Artykuł napisany przez:
Jolanta Kica
Doradca podatkowy, absolwentka Wydziału Ekonomii Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu i prawa na Uniwersytecie Wrocławskim. Aplikant radcowski oraz doradca podatkowy. Posiada wieloletnie doświadczenie oraz ugruntowaną wiedzę w zakresie rachunkowości i prawa podatkowego, a także prawa cywilnego i gospodarczego. Współpracuje z największymi firmami na Dolnym Śląsku. Autor związany z wydawnictwem Wolters Kluwer (Vademecum Doradcy Podatkowego, Vademecum Głównego Księgowego). Trener z zakresu podatków i księgowości.
