Na czym polegają czynności sprawdzające?

Na czym polegają czynności sprawdzające?

Wstęp

Czynności sprawdzające są pewnego rodzajem czynnościami o charakterze kontrolnym, choć o jasno sprecyzowanym i zawężonym względem innych procedur celu. Przeprowadzają je organy podatkowe I instancji, które w trakcie czynności sprawdzających zbierają materiały i informacje, które mogą posłużyć organowi podatkowemu do wszczęcia kontroli podatkowej lub postępowania podatkowego.

Zakres czynności sprawdzających

Czynności sprawdzające dokonywane przez organy podatkowe nie mogą dotyczyć wszystkich elementów związanych z oceną prawidłowości rozliczeń podatkowych kontrolowanego. Zakres ich ochrony ograniczony jest bowiem przez ustawodawcę do sprawdzenia trzech podstawowych okoliczności.

Pierwszy, podstawowy cel czynności sprawdzających, to dokonanie oceny czy podatnicy, płatnicy i inkasenci terminowo wywiązują się ze swoich podstawowych obowiązków, którymi są:

• składanie dokumentów – przede wszystkim deklaracji,
• wpłacanie zadeklarowanych podatków, w tym także tych pobieranych przez płatników i inkasentów.

Drugi cel czynności sprawdzających to zbadanie formalnej poprawności deklaracji czy innych dokumentów, które są niezbędne do sprawdzenia terminowego płacenia podatków przez podatników, płatników i inkasentów. Cel tej oceny polega na sprawdzeniu czy dokument nie zawiera błędów, oczywistych omyłek oraz czy został sporządzony zgodnie z wymaganiami przepisów prawa. Natomiast trzeci cel czynności polega na ustaleniu stanu faktycznego w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zgodności z przedstawionymi dokumentami.

Dodatkowe dowody

Ograniczenia co do zakresu czynności sprawdzających widoczne są wtedy, kiedy tego rodzaju czynności mogą dotyczyć badania takich dokumentów jak np. deklaracje, zeznania, wykazy oraz informacje, do których składania obowiązani są podatnicy, płatnicy i inkasenci. Kontrolujący mają prawo zażądać okazania innej dokumentacji np.:

• faktur,
• umów związanych z działalnością gospodarczą kontrolowanego,
• dowodów zapłaty.

Wykonując swoje działania kontrolujący nie mogą wykraczać poza powyższy zakres czynności faktycznych. Nie są również upoważnieni do przeprowadzenia oraz badania innych dowodów, tj. materiałów zgromadzonych w trakcie innych postępowań, m.in.:

• postępowania karnego,
• postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe,
• zeznania świadków,
• zeznania stron,
• opinie biegłych.

Wydłużenie terminu zwrotu podatku

Organy podatkowe nie mogą podatnikowi bez uzasadnionej przyczyny wydłużać terminu zwrotu podatku. Zgodnie ze stanem sprawy wskazanym w rozstrzygnięciu NSA z 18.10.2013 r.[1] podatnik w 2013 r. złożył deklarację VAT-7, wykazując nadwyżkę podatku VAT naliczonego nad należnym i wnosząc o zwrot jej części na rachunek bankowy, a pozostałej kwoty o przeniesienie na następny okres rozliczeniowy. Jednak organy podatkowe nie dokonały zwrotu, kilkakrotnie przedłużając jego termin i powołując się na konieczność weryfikacji jego zasadności w ramach czynności sprawdzających.

Zgodnie z treścią art. 274b § 1 o.p., jeżeli przeprowadzenie czynności sprawdzających zasadność zwrotu podatku wymaga przedłużenia terminu zwrotu podatku wynikającego z odrębnych przepisów, organ podatkowy może postanowić o przedłużeniu tego terminu do czasu zakończenia czynności sprawdzających. Przepis ten nie stanowi samodzielnej podstawy do przedłużenia terminu zwrotu podatku, gdyż odsyła do odrębnych przepisów przewidujących przedłużenie terminu zwrotu, z których wynikać powinna możliwość przedłużenia terminu zwrotu podatku.

Podsumowanie

Jak wynika z danych przedstawionych przez Krajową Administrację Skarbową[2] od stycznia do listopada 2021 r. KAS przeprowadziła 2 271 427 czynności sprawdzających. Kwota uszczupleń – 3,99 mld zł. (w porównaniu z 2020 r. nastąpił wzrost liczby przeprowadzonych czynności o 8,4%).

Z danych tych wynika, że liczba kontroli podatkowych systematycznie maleje, kosztem przeprowadzania przez organy podatkowe czynności sprawdzających. Zjawisko to należy ocenić zdecydowanie negatywnie, gdyż tradycyjna kontrola podatkowa czy celno-skarbowa, choć wiąże się z uciążliwościami, obwarowana jest przepisami prawa, które nakładają obowiązki nie tylko na kontrolowanych, ale kontrolujących, czyli urzędy skarbowe. Natomiast praw podatnika w zakresie czynności sprawdzających próżno się doszukać.

Może Cię zainteresować:

Zmiany w podatku VAT od 1 stycznia 2025 r.

[1]Wyrok NSA z 18.10.2013 r. I FSK 1480/12, CBOSA.

[2]https://www.slaskie.kas.gov.pl/urzad-skarbowy-w-bytomiu/wiadomosci/aktualnosci/-/asset_publisher/f31J/content/id/11327873.