Wycofanie majątku firmowego i przekazanie go do majątku osobistego – jak należy opodatkować na gruncie podatku VAT?

Dosyć często zdarza się, że przedsiębiorcy rezygnują z wykorzystywania w ramach prowadzonej działalności gospodarczej składników majątku, które nabyli do majątku firmowego. Zauważyć trzeba, że wycofanie towarów z przedsiębiorstwa i przekazanie ich nieodpłatne do majątku osobistego podatników może rodzić określone skutki na gruncie VAT.

Wycofanie majątku przedsiębiorstwa – zasady rozliczenia VAT.

Zasady odnoszące się do rozliczania VAT w przypadku wycofania towarów należących do przedsiębiorstwa podatnika reguluje art. 7 ust. 2 ustawy o VAT. W myśl przytoczonego przepisu przez opodatkowaną VAT dostawę towarów rozumie się również przekazanie nieodpłatnie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa, w szczególności:

• przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego wspólników,
• wszelkie inne darowizny

– jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych. A contrario– jeżeli podatnik nie był uprawniony do odliczenia VAT naliczonego w odniesieniu do towaru, który chciałby wycofać z majątku firmowego, nie będzie zobowiązany do opodatkowania czynności wyprowadzenia tego towaru ze swojego przedsiębiorstwa.

Przykład

Podatnik nabył w roku 2020 samochód osobowy od osoby fizycznej o wartości 130.000 zł. Od jego nabycia nie był uprawniony odliczyć podatku naliczonego. W toku działalności gospodarczej wykorzystywał ów samochód do czynności mieszanych i odliczał VAT od wydatków związanych z tym pojazdem w wysokości 50% kwot wykazanych na fakturach zakupu.

Przedsiębiorca zamierza wycofać w 2024 r. samochód z majątku prowadzonego przedsiębiorstwa. Czynność ta nie będzie jednak podlegała ustawie o VAT, ponieważ podatnik nie miał prawa odliczyć podatek naliczony od nabycia pojazdu (por. interpretacja indywidulana Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 3 czerwca 2022 r., nr 0114-KDIP4-1.4012.191.2022.2.APR).

Wycofanie nieruchomości należącej do przedsiębiorstwa

Najwięcej kontrowersji w praktyce budzi wycofanie nieruchomości z majątku prowadzonego przedsiębiorstwa na potrzeby osobiste, jeśli odliczano podatek naliczony od zakupu lub wytworzenia nieruchomości. Jak wcześniej zaznaczono, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega nieodpłatne przekazanie towaru należącego do przedsiębiorstwa, z którym wiąże się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, o ile podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu tych towarów, ich imporcie lub wytworzeniu tych towarów lub ich części składowych.

Jeżeli podatnik zakupił lub wybudował nieruchomość z odliczeniem VAT, to przekazanie jej do majątku prywatnego, podlegać będzie opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Trzeba zatem ustalić właściwą stawkę podatku, jaką zostanie objęta niniejsza czynność. W zależności od charakteru, rodzaju nieruchomości i jej klasyfikacji statystycznej, w grę mogą wchodzić następujące stawki VAT: 23%, 8% lub zwolnienie z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10 lub 10a ustawy o VAT.

Na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy o VAT z zwalnia się od podatku dostawę budynków, budowli lub ich części, z wyjątkiem gdy dostawa jest dokonywana w ramach pierwszego zasiedlenia lub przed nim, a pomiędzy pierwszym zasiedleniem a dostawą budynku, budowli lub ich części upłynął okres krótszy niż 2 lata.

Zatem dla ustalenia zasad opodatkowania dostawy budynków, budowli lub ich części kluczowym jest ustalenie, kiedy nastąpiło pierwsze zasiedlenie i jaki okres upłynął od tego momentu. Pierwsze zasiedlenie to oddanie do użytkowania pierwszemu nabywcy lub użytkownikowi lub rozpoczęcie użytkowania na potrzeby własne budynków, budowli lub ich części, po ich:

1. wybudowaniu lub
2. ulepszeniu, jeżeli wydatki poniesione na ulepszenie, w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym, stanowiły co najmniej 30% wartości początkowej (art. 2 pkt 14 ustawy o VAT).

Pierwszym zasiedleniem jest więc szeroko rozumiane pierwsze zajęcie nieruchomości do używania jak też jej sprzedaż. Przykładowo, pierwsze zasiedlenie budynku lub jego części ma miejsce zarówno w sytuacji, gdy po wybudowaniu budynku oddany zostanie on w najem, jak też w przypadku, gdy będzie on wykorzystywany na potrzeby działalności gospodarczej – w obu przypadkach dojdzie do korzystania z budynku.

Przykład

Podatnik nabył w 2009 r. nieruchomość wraz z halą produkcyjną. Od nabycia odliczono VAT. W 2019 r., poniesiono na budynek nakłady ulepszeniowe, które wyniosły 50% jego wartości początkowej. W 2019 r. na działce wzniesiono także budynek biurowy, który został zasiedlony w 2020 r. Od inwestycji odliczono VAT.

Podatnik w 2024 r., przekazując te nieruchomości do majątku prywatnego, zobowiązany jest opodatkować czynność z zastosowaniem zwolnienia z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy o VAT, jako, że w ostatnich 2 latach przed wycofaniem środków trwałych z działalności gospodarczej nie były ponoszone wydatki ulepszeniowe. Doszło już do pierwszego zasiedlenia ww. budynków wykorzystywanych w prowadzonej działalności gospodarczej, zgodnie z art. 2 pkt 14 ustawy o VAT. Nieruchomości nie zasiedlono ponownie po raz pierwszy (por. interpretacja indywidulana Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 4 czerwca 2024 r., nr 0114-KDIP4-2.4012.204.2024.1.MC).

Zastosowanie zwolnienia z VAT wiązać się będzie z koniecznością korekty podatku naliczonego, odliczonego od wytworzenia budynków znajdujących się na nieruchomości oraz poniesionych nakładów na te obiekty, albowiem znajdują się one w okresie korekty, który dla nieruchomości (środków trwałych) wynosi 10 lat, licząc od roku, w którym nieruchomość została oddana do użytkowania. Korekty VAT dokonuje się jednorazowo w odniesieniu do całego pozostałego okresu korekty w deklaracji podatkowej za okres rozliczeniowy, w którym nastąpiło wycofanie z działalności gospodarczej obiektu budowlanego (art. 91 ust. 5 ustawy o VAT).

Niesprzedane towary oraz środki trwałe

Wiele kontrowersji budzi wycofanie niesprzedanych towarów handlowych oraz wyposażenia czy też innych środków trwałych przez podatników przed zakończeniem działalności gospodarczej. Pojawia się wówczas pytanie o postawę opodatkowania VAT dla tej czynności.

Czy należy odprowadzić VAT od wartości odpowiadającej cenie zakupu towarów?

Odpowiedź na to pytanie znajduje się w art. 29a ust. 2 ustawy o VAT. Podstawą opodatkowania świadczeń nieodpłatnych jest cena nabycia towarów lub towarów podobnych, a gdy nie ma ceny nabycia – koszt wytworzenia określony w momencie tej dostawy towarów. Na podstawie tego przepisu przyjmuje się, że podatek należny od towarów handlowych, wyposażenia i środków trwałych należy odprowadzić od wartości rynkowej mienia przekazywanego do prywatnego na dzień ich przekazania.

Przykład

Podatnik będzie w lipcu 2024 r. likwidował działalność gospodarczą. W majątku firmowym posiada nieprzesadny towar handlowy w postaci ręczników oraz kocy. W majątku tym znajduje się także samochód osobowy. Od tych towarów odliczono VAT, więc przemieszczenie towarów do majątku osobistego podlegać będzie opodatkowaniu. Podstawą opodatkowania czynności będzie aktualna wartość rynkowa towarów w dniu ich wycofania z majątku firmowego (por. interpretacja indywidulana Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 24 stycznia 2024 r., nr 0112-KDIL3.4012.775.2023.1.KFK).

Końcowo warto znaczyć, że czynności nieodpłatne powinny być wykazane w pliku JPK_VAT na podstawie dowodu wewnętrznego oznaczonego jako WEW.

Podsumowanie

Przedstawiona analiza dowodzi, iż czynności przekazania składników firmowych do majtku prywatnego podatników mogą przysparzać wiele problemów. Przedsiębiorcy muszą zarówno postępować zgodnie z brzemieniem obowiązujących przepisów, ale powinni mieć na uwadze także aktualną praktykę urzędów w przedmiotowej kwestii.