Planowane zmiany dotyczące oskładkowania umów cywilnoprawnych (czyli umów zlecenia i umów o dzieło) od 2025 roku stanowi istotny krok w kierunku zrównoważenia rynku pracy i zabezpieczenia praw osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych. Mają one związek z Krajowym Planem Odbudowy.
Czego dotyczą nowe przepisy?
Od lat umowy zlecenia, będące popularną formą zatrudnienia w Polsce, budziły kontrowersje z powodu mniejszych obciążeń składkowych w porównaniu z umowami o pracę. Nowe przepisy, których obowiązywanie od 2025 zapowiada Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, mają na celu zmniejszenie tej różnicy i zapewnienie lepszej ochrony socjalnej dla osób pracujących na podstawie umów zlecenia. Oznacza to, że składki społeczne mają być odprowadzane od każdego zlecenia tak jak teraz od każdej umowy o pracę.
Dlaczego zaplanowano wprowadzenie nowych przepisów?
Celem zmian ma być zrównanie warunków oskładkowania umów cywilnoprawnych z umowami o pracę. Ma to na celu przede wszystkim przeciwdziałać nadużywaniu tychże umów przez podmioty zatrudniające, które dotychczas mogły unikać wyższych kosztów związanych z zatrudnieniem na podstawie umów o pracę. Dzięki oskładkowaniu, osoby pracujące na umowach cywilnoprawnych zyskają prawo do takich samych świadczeń socjalnych, jak pracownicy zatrudnieni na umowę o pracę. Obejmuje to m.in. prawo do zasiłku chorobowego, macierzyńskiego oraz emerytury, co związane jest z większą stabilność finansową. Natomiast podmioty zatrudniające będą musiały się liczyć z wyższymi kosztami związanymi z zatrudnieniem na podstawie umów cywilnoprawnych. Może to skłaniać do poszukiwania innych form zatrudnienia lub renegocjacji warunków umów.
Umowa zlecenie – główne założenia
Na dzień dzisiejszy jedną z najczęściej stosowanych form zatrudnienia po umowie o pracę jest umowa zlecenia. Charakteryzuje się ona dużą elastycznością, co jest korzystne dla obu stron. Umowa zlecenie może być zawarta na dowolny czas, a zakres obowiązków i warunki wykonywania pracy są ustalane indywidualnie. Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności dla dającego zlecenie. Umowa zlecenia może być zawarta w formie pisemnej, elektronicznej, jak i ustnej. Jest to umowa starannego działania, polegająca na powtarzalnym wykonywaniu przez zleceniobiorcę powierzonych do zrealizowania określonych w umowie zadań przy zachowaniu należytej staranności. W przypadku umowy zlecenie przyjmujący zlecenie nie odpowiada za efekt, lecz staranność w realizacji umówionego celu. Umowa zlecenia stanowi tytuł ubezpieczeń. W przypadku świadczenia umowy zlecenia, bądź umowy o świadczenie usług, należy objąć zleceniobiorcę ubezpieczeniami: emerytalnym, rentowymi, wypadkowym i zdrowotnym. Ubezpieczenie chorobowe natomiast ma charakter dobrowolny.
Umowa o dzieło – charakterystyka
W przypadku zawarcia umowy o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania określonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Jest to umowa rezultatu. Umowa o dzieło nie stanowi tytułu do objęcia pracownika składkami ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, chorobowego, zdrowotnego i wypadkowego. Jednakże od 1 stycznia 2021 mamy do czynienia z obowiązkiem ich zgłoszenia do ZUS-u, który zawsze może zakwestionować taką formę nawiązania współpracy.
Zasady oskładkowania umów cywilnoprawnych
Zgodnie z obowiązującymi na dzień dzisiejszy przepisami, składki na ubezpieczenie społeczne od umowy zlecenia odprowadzane są zgodnie z zasadami:
● jedno źródło dochodu – składki na ubezpieczenie społeczne są odprowadzane, gdy zleceniobiorca jest zatrudniony jedynie na podstawie umowy zlecenia, co stanowi jego jedyne źródło dochodu.
● więcej źródeł dochodu – składki na ubezpieczenie społeczne są odprowadzane, gdy zleceniobiorca posiada kilka źródeł dochodu, jednak jego łączne wynagrodzenie z tytułu umów zlecenia nie przekracza minimalnego wynagrodzenia za pracę.
● zbiegu tytułów ubezpieczeń – jeśli zleceniobiorca jest objęty ubezpieczeniami społecznymi z tych umów i osiąga co najmniej wynagrodzenie minimalne, może przy kolejnych umowach opłacać wyłącznie składkę na ubezpieczenie zdrowotne.
Po zmianach przepisów od 2025 r. dotyczących zasad oskładkowania umów cywilnoprawnych dojdzie do:
● oskładkowania wszystkich umów cywilnoprawnych – zarówno umów zlecenia, jak i o dzieło.
● likwidacji zbiegu tytułów do ubezpieczeń społecznych,
● objęcia tych umów pełnymi składkami, tj. na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne.
Podsumowanie
Oskładkowanie umów zleceń od 2025 roku jest ważnym krokiem w kierunku zrównania warunków zatrudnienia i poprawy ochrony socjalnej pracowników. Choć wiąże się to z pewnymi wyzwaniami zarówno dla podmiotów zatrudniających, jak i wykonawców, długoterminowe korzyści w postaci większej stabilności i bezpieczeństwa socjalnego są nie do przecenienia. Wprowadzenie tych zmian będzie wymagało odpowiednich przygotowań i adaptacji ze strony wszystkich uczestników rynku pracy.
Zmiana wprowadzająca pełne oskładkowanie umów cywilnoprawnych od 2025 roku wywoła znaczące konsekwencje zarówno dla zleceniobiorców, jak i pracodawców. Wynagrodzenie zleceniobiorców będzie pomniejszone o składki ZUS, co przełoży się na niższą kwotę, jaką otrzymają “na rękę”, ale odprowadzane składki będą budować kapitał emerytalno-rentowy, co w przyszłości zapewni wyższe świadczenia emerytalne i rentowe dla pracowników. Natomiast podmioty zatrudniające będą musiały odprowadzać składki społeczne od każdej umowy cywilnoprawnej (za wyjątkiem umowy zawartej ze studentem/uczniem), co zwiększy koszty związane z zatrudnieniem. Wyższe koszty mogą także skłonić do ograniczenia korzystania z umów cywilnoprawnych i poszukiwania innych form zatrudnienia, które będą dla nich bardziej opłacalne.
Artykuł napisany przez:
dr Barbara Pawełko-Czajka
Doświadczona ekspertka, konsultantka, trenerka, wykładowczyni akademicka i badaczka. Doktor nauk prawnych. Wykładowczyni Dolnośląskiej Szkoły Wyższej oraz Wyższej Szkoły Bankowej we Wrocławiu. Właścicielka firmy szkoleniowo-doradczej. Stale współpracuje m. in. ze Stowarzyszeniem Księgowych w Polsce, Bankowym Ośrodkiem Doradztwa i Edukacji, Międzynarodową Szkołą Bankowości i Finansów. Prowadzi szkolenia z zakresu prawa pracy, kadr i płac, ubezpieczeń społecznych, zatrudniania obcokrajowców oraz z instrukcji kancelaryjnej, prowadzenia sekretariatu i ochrony danych osobowych zgodnie z RODO. Prowadziła szkolenia m. in. dla największego ecommerce na świecie, jednego z najbardziej innowacyjnych globalnych przedsiębiorstw produkcyjnych, czołowego polskiego koncernu multienergetycznego, jednostek samorządu terytorialnego oraz dla służb mundurowych.
