Z dniem 11 października 2021 r. weszła w życie ustawa z dnia 11 sierpnia 2021 r. o kasach zapomogowo-pożyczkowych (Dz.U. z 2021 r., poz. 1666), która określa zasady tworzenia, organizowania i działania kasy zapomogowo-pożyczkowej (KZP) u pracodawcy oraz jej likwidacji.
Dotychczas podstawą działalności kas zapomogowo-pożyczkowych był art. 39 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, a szczegółowe zasady organizowania i funkcjonowania pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych, regulowało rozporządzenie Rady Ministrów z 19 grudnia 1992 r. w sprawie pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w zakładach pracy (Dz.U. z 1992 r. nr 100, poz. 502).
Uzupełnieniem zapisów zawartych w powołanych aktach prawnych były statuty (względnie regulaminy) obowiązujące u konkretnych pracodawców, odnoszące się szczegółowo do kwestii związanych z działaniem PKZP w poszczególnych zakładach pracy.
Ustawa o kasach zapomogowo-pożyczkowych
Sytuacja zmieniła się po wejściu w życie odrębnej ustawy – przywołanej na wstępie – regulującej zagadnienia związane z działalnością kas zapomogowo-pożyczkowych. Z przepisów przejściowych wynika, że pracownicze kasy zapomogowo-pożyczkowe działające na podstawie dotychczasowych regulacji, z dniem wejścia w życie nowej ustawy, tj. od 11 października 2021 r. stały się kasami zapomogowo-pożyczkowymi działającymi na podstawie przepisów tej ustawy.
Zapisy nowej ustawy są w znacznej części powtórzeniem przepisów zawartych we wspomnianym wcześniej rozporządzeniu Rady Ministrów z 19 grudnia 1992 r. w sprawie pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w zakładach pracy, lecz wprowadziła ona także pewne nowości w stosunku do dotychczas obowiązujących w tym zakresie regulacji.
Zgodnie z nowymi zapisami członkami kasy zapomogowo-pożyczkowej mogą być nie tylko pracownicy bądź członkowie spółdzielni, lecz wszystkie osoby wykonującej pracę u danego pracodawcy niezależnie od podstawy zatrudnienia (mogą to być również osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych, np. zlecenia i o dzieło).
Dokonano również rozszerzenia zakresu kontroli społecznej nad KZP. Wcześniej taką kontrolę nad tego rodzaju podmiotami sprawowały zakładowe organizacje związkowe. Natomiast z nowych regulacji wynika, że jeśli u danego pracodawcy nie działa organizacja związkowa, wówczas kontrolę nad KZP będzie sprawować rada pracowników (zaś w razie jej braku – reprezentacja osób wykonujących pracę zarobkową wyłoniona w trybie przyjętym u danego pracodawcy).
W przypadku, gdy u pracodawcy działa więcej niż jedna zakładowa organizacja związkowa, zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy kontrolę nad KZP sprawują wspólnie te organizacje, tworząc wspólną reprezentację związkową.
W ustawie (art. 43) zawarto przepisy regulujące zasady przetwarzania danych osobowych członków przez KZP wskazując, iż przetwarzanie przez KZP danych osobowych w celu realizacji zadań ustawowych związanych z członkostwem w KZP, w tym gromadzeniem wkładów członkowskich oraz udzielaniem pomocy materialnej w formie pożyczek lub zapomóg, a także dochodzeniem związanych z nimi praw lub roszczeń, następuje na podstawie zgody udzielonej w formie oświadczenia członka KZP, osoby uprawnionej lub poręczyciela. Administratorem gromadzonych danych osobowych jest KZP.
Ponadto ustawa określiła również zasady przedłużania kadencji zarządu i komisji rewizyjnej tych jednostek, jeśli upływa ona w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii (art. 18 ust. 4), wypłaty wkładu członkowskiego na wypadek śmierci członka KZP (art. 14), zasady pokrywania kosztów działania międzyzakładowej KZP (art. 8) czy kwestie związane z rozliczeniami majątkowymi w razie likwidacji KZP (art. 44-48).
Dostosowanie statutów KZP
Konsekwencją tego, że na podstawie nowych przepisów istniejące wcześniej pracownicze kasy zapomogowo-pożyczkowe, jako KZP są podmiotami kontynuującymi działalność, jest konieczność dostosowania przez nie swoich statutów do zmian wynikających z tych przepisów. W świetle art. 67 ustawy o kasach zapomogowo-pożyczkowych wspomniane jednostki powinny to zrobić w terminie 18 miesięcy od dnia jej wejścia w życie.
Na dostosowanie swoich statutów do wymogów wynikających z nowej ustawy kasy zapomogowo-pożyczkowe mają czas do 11 kwietnia 2023 r.
W tym samym terminie, zgodnie z art. 66 ustawy o KZP, kasy zapomogowo-pożyczkowe powinny złożyć wniosek do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. z 2021 r. poz. 955 i 1641), o zmianę danych objętych wpisem do tego rejestru.
Ewa Bielecka
Absolwentka Uniwersytetu Gdańskiego na Wydziale Prawa i Administracji – kierunek: Administracja oraz Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach na Wydziale Prawa i Administracji kierunek: Prawo. Długoletni pracownik działu Prawnego w Państwowej Inspekcji Pracy Oddział w Koszalinie, wykładowca prawa pracy i ubezpieczeń społecznych – na Gdańskiej Wyższej Szkole Humanistycznej Filia w Koszalinie, wykładowca prawa pracy na studiach podyplomowych – na Politechnice Koszalińskiej, wykładowca prawa pracy na studiach podyplomowych – w Europejskim Centrum Edukacyjnym w Koszalinie. Obecnie prowadzi własną działalność gospodarczą, zajmuje się szkoleniami i doradztwem z zakresu prawa pracy. Ekspert z zakresu prawa pracy, specjalista ds. doradztwa kadrowego i regulaminów pracy, doświadczony trener. Wieloletni pracownik Państwowej Inspekcji Pracy.
