Przeprowadzanie transakcji pomiędzy przedsiębiorstwami małżonków od lat wywołuje wiele kontrowersji. Poza sporem pozostają przypadki, gdy męża i żonę łączy ustrój rozdzielności majątkowej małżeńskiej. Nie ma wątpliwości, że w tym przypadku małżonkowie mogą między sobą przeprowadzać skutecznie różnego rodzaju czynności, albowiem każdy z nich dysponuje odrębnym majątkiem, który może swobodnie angażować do prowadzenia działalności gospodarczej. A jak sytuacja wygląda w odniesieniu do małżonków pozostających w ustroju wspólności majątkowej?
Wspólność majątkowa a transakcje między małżonkami
W podatku VAT dopuszcza się dokonywanie sprzedaży pomiędzy małżonkami pozostającymi we wspólności majątkowej, jeżeli czynności te dotyczą ich działalności gospodarczej, a każdy z małżonków będący podatnikiem VAT w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy o VAT, posiada władztwo ekonomiczne i kontrolę nad wybranymi składnikami majątku wspólnego. W odpłatnych transakcjach zawieranych pomiędzy małżonkami dochodzi do wykonywania czynności opodatkowanych pomiędzy dwoma odrębnymi i niezależnymi podmiotami (por. interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 28 czerwca 2024 r., nr 0113-KDIPT1-3.4012.254.2024.1.OS). Mąż, który nabył do majątku firmowego samochód, nieruchomość czy towar handlowy, może zatem odsprzedać małżonce tego rodzaju towary pomimo okoliczności, że w sferze cywilnoprawnej żona pozostaje ich właścicielem.
Stanowisko organów podatkowych i orzecznictwo sądowe
Jak podkreślił fiskus w piśmie z dnia 19 października 2023 r., nr 0114-KDIP1-3.4012.398.2023.1.LK:
„autonomiczność prawa podatkowego wyklucza możliwość takiej interpretacji jego przepisów, która zakładałaby, że wspólność majątkowa istniejąca między małżonkami na podstawie przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, ma wpływ na zakres praw i obowiązków podatników podatku od towarów i usług. Dopuszczalne jest dokonywanie czynności między małżonkami pozostającymi w małżeńskiej wspólności majątkowej, jeżeli czynności te dotyczą sfery objętej zakresem ich działalności gospodarczej”.
Potwierdzenie tego stanowiska można odnaleźć w orzecznictwie sądowym (por. wyrok NSA z 7 czerwca 2023 r. I FSK 440/19). Warto jednak podkreślić, że w poprzednim wyroku dotyczącym małżonków, z dnia 4 kwietnia 2018 r., sygn. akt I FSK 887/16, NSA zajął odmienne stanowisko, orzekając, że nie jest możliwe odpłatne przesunięcie mienia z działalności gospodarczej jednego małżonka do drugiego, gdy małżonków łączy wspólność majątkowa. Tego rodzaju czynność nie podlega w ogóle opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
PIT – sprzedaż między firmami małżonków
Regulacje ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych także nie wprowadzają ograniczenia w zakresie możliwości wykonywania sprzedaży towarów i usług pomiędzy małżonkami. Jak podkreślono w interpretacji indywidualnej z 27 maja 2020 r., nr 0115-KDIT3.4011.260.2020.2.AW, transakcje pomiędzy małżonkami następują na podstawie stosunku prawnego łączącego dwa odrębne podmioty gospodarcze, a nie małżonków jako osoby fizyczne.
W myśl stanowiska Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi zawartego w interpretacji indywidualnej z 12 czerwca 2013 r. (nr IPTPB1/415-182/13-5/KSU), sprzedając sobie wzajemnie towary i usługi, małżonkowie rozpoznają w jednej firmie przychód z działalności gospodarczej, obciążając drugie przedsiębiorstwo kosztami jego uzyskania. Przedstawione stanowiska skarbówki są stosunkowe stare – nie wiadomo więc, czy byłyby podtrzymane w aktualnie wydawanych interpretacjach podatkowych. Nowe interpretacje w zakresie analizowanej kwestii, na razie się nie pojawiły.
Przesunięcia środków trwały między firmami małżonków
Odrębne zasady rządzą sprzedażą środka trwałego objętego wspólnością majątkową małżeńską, wykorzystywanego pierwotnie w przedsiębiorstwie jednego z małżonków, przekazywanego następnie za wynagrodzeniem do firmy drugiego małżonka. Organy podatkowe wychodzą z założenia, że w takiej sytuacji nie dochodzi do nabycia przez drugiego małżonka środka trwałego w rozumieniu art. 22a ust .1 ustawy PIT, skoro jest już on jego właścicielem. Tego rodzaju transakcja polega wyłącznie na przesunięciu mienia pomiędzy zasobami małżonków w celu wykonywania działalności gospodarczej, z uwzględnieniem regulacji art. 22g ust. 13 w zw. z ust. 12 ustawy PIT.
Oznacza to, że małżonek po otrzymaniu od drugiego małżonka środek trwały do korzystania, wprowadza ów składnik majątku do ewidencji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych, mając na uwadze dotychczasową wysokość odpisów amortyzacyjnych oraz kontynuując obraną wcześniej przez pierwszego małżonka, już przyjętą metodę amortyzacji na mocy art. 22h ust. 3 ustawy PIT (interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 21 listopada 2019 r., nr 0115-KDIT2-3.4011.415.2019.3.KP).
Praktyka a przepisy
Przedstawiona analiza wskazuje, że rozliczanie transakcji przeprowadzanych pomiędzy małżonkami pozostających we wspólności majątkowej małżeńskiej, nie jest zagadnieniem łatwym. Skutki podatkowe tych transakcji określa raczej praktyka podatkowa, aniżeli wprost przepisy prawa podatkowego. Patrząc przez pryzmat regulacji unijnych, trzeba przyjąć, że w podatku VAT małżonkowie mogą sobie nawzajem sprzedawać równego rodzaju świadczenia. W podatku dochodowym nie jest to już wcale takie oczywiste ze względu na jasno zdefiniowane skutki tych zdarzeń w sferze krajowego prawa prywatnego, a tutaj może być różnie.
Co to oznacza dla Ciebie i Twojej organizacji?
- Transakcje pomiędzy firmami małżonków są dopuszczalne zarówno przy rozdzielności, jak i przy wspólności majątkowej, ale wymagają szczególnej ostrożności w zakresie skutków podatkowych.
- W przypadku wspólności majątkowej, sprzedaż pomiędzy firmami małżonków jest możliwa w zakresie podatku VAT, o ile każdy z małżonków prowadzi działalność i posiada kontrolę nad składnikami majątku. Praktyka organów podatkowych i orzecznictwo sądowe w tej kwestii nie są jednak jednolite – zdarzają się rozbieżności w interpretacjach.
- W podatku dochodowym (PIT) transakcje te są możliwe, jednak skutki podatkowe zależą od rodzaju przekazywanego majątku (np. środki trwałe).
- Przesunięcie środka trwałego pomiędzy firmami małżonków nie jest traktowane jako nabycie, a amortyzacja powinna być kontynuowana według dotychczasowych zasad.
- Warto na bieżąco monitorować nowe interpretacje podatkowe oraz orzecznictwo, ponieważ przywołane stanowiska mogą ulec zmianie.
Artykuł napisany przez:
Jolanta Kica
Absolwentka Wydziału Ekonomii Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, absolwentka prawa na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego. Radca prawny oraz doradca podatkowy. Posiada wieloletnie doświadczenie oraz ugruntowaną wiedzę w zakresie rachunkowości i prawa podatkowego, a także prawa cywilnego i gospodarczego. Współpracuje z największymi firmami na Dolnym Śląsku. Autor związany z wydawnictwem Wolters Kluwer oraz Wiedza i Praktyka oraz C.H Beck. Doświadczony trener z zakresu podatków i księgowości m.in. dla Stowarzyszenia Księgowych w Polsce, korporacji prawniczych i firm szkoleniowych.
