Artykuł napisany przez:
Barbara Pawełko-Czajka
Wykładowca Wyższej Szkoły Bankowej we Wrocławiu. Stale współpracuje m. in. ze Stowarzyszeniem Księgowych w Polsce, Bankowym Ośrodkiem Doradztwa i Edukacji. Posiada praktyczne doświadczenie w prowadzeniu szkoleń, dydaktyki akademickiej, doradztwie oraz w wdrażaniu przepisów prawnych z zakresu: ochrony danych osobowych (RODO), prawa pracy, zatrudniania cudzoziemców, umów cywilno-prawnych, prawa ubezpieczeń społecznych w firmach, urzędach i instytucjach.
W tym wpisie przeczytasz:
- Ustawa powodziowa – rozwiązania dla pracowników
- 20 dni zwolnienia od pracy w celu usuwania skutków powodzi
- Zwrot kosztów zwolnienia dla pracodawcy
- Dodatkowe 4 dni urlopu na żądanie
- Prawo do urlopu w wymiarze godzinowym
- Wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy
- Nadgodziny i delegowanie tylko na wniosek pracodawcy i za zgodą pracownika
- Badania lekarskie – zawieszenie i przedłużenie ważności na okres trwania powodzi
- Szkolenia wstępne i okresowe BHP na terenie powodziowym
- Podsumowanie
- Co te zmiany oznaczają dla Ciebie i Twojej firmy?
W dniu 4 października 2024 roku ogłoszona została ustawa z dnia 1 października 2024 roku o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi oraz niektórych innych ustaw. Wprowadza ona nowe regulacje dotyczące wsparcia osób poszkodowanych w wyniku powodzi. Nowe przepisy mają na celu zapewnienie skutecznej pomocy oraz określenie zasad, na jakich wsparcie to będzie realizowane, aby odpowiadało na potrzeby osób i społeczności dotkniętych klęską żywiołową.
Celem niniejszego wpisu jest szczegółowe omówienie nowych przepisów dotyczących praw pracowniczych w kontekście wsparcia dla osób poszkodowanych przez powódź. Omówię uprawnienia, jakie przysługują pracownikom dotkniętym klęską żywiołową, obowiązki spoczywające na pracodawcach, a także mechanizmy pomocy, które zostały przewidziane w nowej ustawie.
Ustawa powodziowa – rozwiązania dla pracowników
20 dni zwolnienia od pracy w celu usuwania skutków powodzi
Zgodnie z art. 7a. ustawy, pracownikowi będącemu poszkodowanym przysługuje zwolnienie od pracy, w wymiarze do 20 dni, w celu usuwania skutków powodzi w odniesieniu bezpośrednio do swojego mienia lub mienia osoby spokrewnionej, lub niespokrewnionej pozostającej w faktycznym związku, wspólnie zamieszkującej i gospodarującej. W okresie tego zwolnienia od pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.
Pracodawca jest obowiązany udzielić takiego zwolnienia od pracy na wniosek zgłoszony przez pracownika, najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia – chyba że nie jest to obiektywnie możliwe ze względu na szczególne potrzeby pracodawcy.
W przypadku pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy zwolnienie od pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika. Niepełną godzinę zwolnienia od pracy zaokrągla się w górę do pełnej godziny.
Zgodnie z treścią nowych przepisów za zwolnienie pracodawca jest zobowiązany wypłacić wynagrodzenie.
Zwrot kosztów zwolnienia dla pracodawcy
W tych okolicznościach pracodawca może liczyć również na wsparcie. Zgodnie z art 7a pkt 6 ustawy Marszałek województwa na wniosek pracodawcy, złożony za pośrednictwem wojewódzkiego urzędu pracy, właściwego ze względu na miejsce prowadzenia działalności, dokonuje ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych zwrotu poniesionych przez pracodawcę kosztów na wynagrodzenia oraz składki na ubezpieczenia społeczne pracowników do wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Do wspomnianego wniosku pracodawca dołącza oświadczenie o poniesionych kosztach na wynagrodzenia oraz składki na ubezpieczenia społeczne. Do wniosku dołącza także wykaz pracowników, których wynagrodzenie będzie podlegało zwrotowi.
Dodatkowe 4 dni urlopu na żądanie
Kolejnym uprawnieniem dla pracownika jest prawo do udzielenia mu przez pracodawcę dodatkowych 4 dni urlopu w trybie tzw. urlopu na żądanie, w ramach przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego.
Zgodnie a art. 8a ustawy pracodawca jest obowiązany do udzielenia na żądanie pracownika zamieszkującego na terenie obszaru wskazanego w przepisach wydanych na podstawie art. 1 ust. 2, w okresie wskazanym w tych przepisach, w ramach przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego nie więcej niż 8 dni urlopu wypoczynkowego, w terminie wskazanym przez pracownika. Pracownik zgłasza żądanie udzielenia urlopu najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu. W takim przypadku nie mają zastosowania zapisy art. 1672 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy.
Prawo do urlopu w wymiarze godzinowym
W celu zwiększenia elastyczności korzystania przez pracownika z urlopu wypoczynkowego wprowadzono prawo do wykorzystywania urlopu w godzinach, co umożliwi pracownikowi wykorzystanie jedynie części jego dziennego wymiaru czasu pracy. Zgodnie z art. 8b. „Urlop taki może być udzielony w wymiarze nie wyższym niż 5 dni.”.
Wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy
Aby umożliwić pracownikom podjęcie działań mających na celu przeciwdziałanie zagrożeniom związanym z powodzią, ich zwalczaniem lub usuwaniem skutków powodzi, przepisy przewidują prawo tych pracowników do złożenia wniosków o obniżenie wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy.
Zgodnie z art. 8c: „[…] Pracodawca jest obowiązany do uwzględnienia wniosku pracownika, chyba że nie jest to możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika. O przyczynie odmowy uwzględnienia wniosku pracodawca informuje pracownika w postaci papierowej lub elektronicznej w terminie 2 dni roboczych od dnia złożenia wniosku przez pracownika.”.
Wniosek, złożyć należy 2 dni przed dniem rozpoczęcia wykonywania pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy.
Nadgodziny i delegowanie tylko na wniosek pracodawcy i za zgodą pracownika
Powszechne przepisy prawa pracy zobowiązują pracownika do podporządkowania się poleceniom pracodawcy w zakresie wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych, a także poleceniu udania się w podróż służbową. Nowe rozwiązania przewidują, aby dać prawo pracownikowi zamieszkującemu tereny objęte powodzią prawo do większej kontroli nad jego czasem wolnym.
W myśl art. 8d. 1.: „Pracownika zamieszkującego na terenie obszaru wskazanego w przepisach wydanych na podstawie art. 1 ust. 2 i w okresie wskazanym w tych przepisach nie wolno, bez jego zgody wyrażonej w postaci papierowej lub elektronicznej:
- zatrudniać w godzinach nadliczbowych;
- delegować poza stałe miejsce pracy.”.
Jako wyjątek od tej zasady wskazane zostały sytuacje:
- prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego,
- ochrony mienia lub środowiska,
- konieczność usunięcia awarii.
Badania lekarskie – zawieszenie i przedłużenie ważności na okres trwania powodzi
Przepisy przewidują zawieszenie na okres trwania powodzi i jej skutków, dla pracowników zamieszkałych na obszarach dotkniętych powodzią, przeprowadzania badań lekarskich oraz przedłużeniu o okres 30 dni od dnia zakończenia okresu zagrożenia powodzią terminu ważności orzeczeń lekarskich.
Dodatkowo ustawa w art. 8e przewiduje możliwość przeprowadzenia i wydania oświadczenia przez innego lekarza, w przypadku braku dostępu do lekarza medycyny pracy, w trybie art. 2 ust. 4 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty.
Wydane na tej postawie orzeczenie lekarskie należy dołączyć do akt osobowych pracownika. Należy jednak pamiętać, że taki dokument ważny będzie do 30 dni od dnia zakończenia okresu wskazanego w przepisach wydanych na podstawie art. 1 ust. 2.
Szkolenia wstępne i okresowe BHP na terenie powodziowym
Zgodnie z art. 8f, dla osób zamieszkałych na terenie obszaru objętego powodzią dopuszczone zostało przeprowadzenie szkoleń wstępnych z BHP w całości w formie zdalnej.
Zasada ta nie dotyczy jednak instruktażu stanowiskowego:
- stanowiska robotniczego;
- stanowisk, na których występuje narażenie na działanie czynników niebezpiecznych;
- pracownika przenoszonego na stanowisko wyszczególnione powyżej;
- ucznia odbywającego praktyczną naukę zawodu oraz studenta odbywającego praktykę studencką.
Natomiast szkolenia okresowe, które przypadają w okresie wskazanym w przepisach wydanych na podstawie art. 1 ust. 2, zostają automatycznie przedłużone do 30 dni od dnia zakończenia tego okresu.
Ustawa z dnia 1 października 2024 r. wprowadza kompleksowe rozwiązania, mające na celu ochronę oraz wsparcie pracowników i pracodawców dotkniętych skutkami powodzi. Przepisy uwzględniają zarówno pomoc finansową, jak i dodatkowe uprawnienia pracownicze oraz zobowiązania pracodawców do zapewnienia odpowiednich warunków pracy. Nowe regulacje są odpowiedzią na potrzeby osób poszkodowanych, umożliwiając im szybszy powrót do normalności oraz kontynuację życia zawodowego.
Co te zmiany oznaczają dla Ciebie i Twojej firmy?
- Obowiązek udzielenia do 20 dni zwolnienia od pracy dla pracownika poszkodowanego w wyniku powodzi.
- Możliwość uzyskania zwrotu kosztów wynikających z udzielenia dodatkowych dni wolnych dla pracownika.
- Konieczność uwzględnienia dodatkowych dni urlopu na żądanie oraz korzystania z urlopu godzinowego przez pracowników.
- Uwzględnienie prawa do obniżenia wymiaru czasu pracy przez pracownika, z wyjątkiem „uzasadnionych powodów organizacyjnych”.
- Ograniczenia możliwości nakładania na pracowników nadgodzin i delegacji.
- Zawieszenie obowiązkowych badań lekarskich i szkoleń okresowych z BHP.
- Wprowadzenie możliwości odbycia szkolenia wstępnego z BHP w formie zdalnej.
